میکروفون: استقرار میکروفون با محورییت کلام

اگر نگوییم همه، دست کم بیشتر صدابرداران، بیشتر وقت خود را صرف ضبط برنامههای گفتار محور میکنند. معیار اصلی در ارزیابی کیفیت صدای برنامههای گفتار محور، وضوح و قابل فهم بودن کلمات است. اگر مخاطب متوجه نشود که گوینده چه میگوید، نوع برنامه یا قاب بندی و یا ترکیب بندی تصویر چه اهمیتی دارد؟
رمز موفقیت در ضبط درست صدا، توانایی تشخیص دقیق محل و چگونگی استقرار میکروفون است. چگونگی استقرار میکروفون اهمیت عمده ای دارد، چرا که بهترین میکروفون دنیا نیز با استقرار نادرست، قادر به ضبط صدای خوبی نیست.
مصاحبه های داخلی در حالت نشسته
هر چند گفته شده که ضبط صدای گفتار محور برای صدابردار مثل آب خوردن است، اما بیایید به چگونگی استقرار درست میکروفون در یکی از متداول ترین تولیدات خارج از استودیو، یعنی مصاحبه های داخلی در حالت نشسته، نگاهی بیندازیم.
انتخاب میکروفون به حجم سر و صداهای زائدی بستگی دارد که کنترل آن ها خارج از اراده صدابردار است، مثلا صدا در محیط های پر سر و صدای کاری، وجود سر و صدای دستگاههای تهویه مطبوع یا سر و صدای دستگاههای مختلف که صدابردار را ناچار میکنند؛ کپسول میکروفون را حتی المقدور به دهان گوینده نزدیک سازد. این کار به احتمال زیاد به معنای دیده شدن میکروفون در تصویر است و ناچار باید از میکروفون یقهای استفاده کرد و اگر نما به شکلی باشد که میکروفون را از قاب خارج نکند، شکل استقرار میکروفون باید به گونهای باشد که ذهن بیننده را درگیر خود نکند.
البته در محیط های بی سر و صدا و آرام تر، بیشتر صدابرداران در برنامههای مصاحبه، میکروفون «گان » را به کار می برند. اگر قرار باشد همزمان با مصاحبه شونده، صدای مصاحبهگر را نیز ضبط کنید، باید برای هر دو نفر، از یک نوع میکروفون استفاده کنید، اما اگر در وسایل خود تنها یک میکروفون یقه ای و یک میکروفون گان دارید، به دلیل کیفیت صدای ممتازتر میکروفون گان، بهتر است آن را به مصاحبهشونده و میکروفون بدتر را به مصاحبهکننده اختصاص دهید.
محل استقرار میکروفون معمولا به اندازه نما بستگی دارد. هر چه نما بستهتر باشد، برای کسب پرسپکتیو درست صدا، میکروفون باید به دهان گوینده
نزدیکتر شود، اما اگر برنامه به گونهای است که نماها اندارههای مختلفی دارند، باید وضعیتی اتخاد کنید که سطح صدا یکنواخت باقی بماند. گوش انسان، تغییر سطح صداها را به خوبی تشخیص میدهد؛ بنابراین در ضبط یک مصاحبه باید سطح صدا را در یک اندازه حفظ کنید تا پس از تدوین، صدای ناهمواری به بار نیاید. اما از سوی دیگر، در ضبط صدای یک برنامه نمایشی، درست این است که با تغییر اندازه نما، برای تطابق پرسپکتیو صوتی با تصویر، جای میکروفون ها را تغییر دهید.
بیش تر صدابرداران در این وضعیت از میکروفونی سوار بر بوم استفاده میکنند و یک صدابردار مجرب هر دو نفر، مصاحبهگر و مصاحبه شونده را با همین یک میکروفون پوشش میدهد و با تغییر نرم و نامحسوس فاصله میکروفون تا دهان هر دو گوینده، ناهمواری احتمالی صدای هر دو نفر را نیز جبران میکند.
بعضی مصاحبه ها طولانی هستند و در آن ها شاید خستگی ناشی از کار با بوم بر مزیت سهولت کار با آن بچربد. در این وضعیت، بهترین نتیجه با استقرار یک میکروفون گان بر روی پایه به دست میآید. برای تامین انعطاف پذیری لازم با قاب بندیهای مختلف، میکروفون را در بالای قاب تصویر مستقر میسازند، چون فضای خالی بالای قاب یا هد روم در دو اندازه نمای بسته و متوسط تفاوت چشمگیری ندارد.
اگر استقرار میکروفون در این موضع، سایه مزاحمی تولید نکند یا زاویه دریافت آن به جانبی نباشد که سر و صداهای اضافی ضبط شود، بهترین موضع میکروفون سوار بر پایه است. اما احتمال دارد محدودیت فضا امکان ندهد که میکروفون در بهترین موضع ممکن مستقر شود. به علاوه، با استقرار سه پایه روی کف مثلا چوبی یا هر سطح سخت دیگری، ارتعاشات مکانیکی از کف به میکروفون منتقل شود. البته عایق بندی و قطع ارتباط پایه با کف و استفاده از کفیهای لاستیکی نازک، قاعدتا این مشکل را تا حدودی حل میکند. با استقرار میکروفون روی پایه و پس از تعیین سطح صدا پیش از شروع ضبط، شاید لازم شود برای جبران اوج و فرود سطح صدای گویندگان به طور مرتب با دکمه ولُم VOLUME کار کنید.
همیشه احتمال دارد که مصاحبه شونده در شروع مصاحبه به خصوص اگر نسبت به موضوع اشتیاقی قلبی داشته و یا عصبی و هیجان زاده باشد، سطح صدای بالاتر؛ و در صورتی که احساس میکند راز مگویی را فاش یا قضیه غم انگیزی را بیان میکند، سطح صدای پایین تر از معمول داشته باشد.
این نوع میکروفون را صرفا به دلیل اندازه کوچک و وزن ناچیز، بهترین نوع برای کار در برنامههای تک مجری می دانند. البته در محیطی با نویز زیاد و درصورت استقرار میکروفون، تنها نوع کارآمد برای ضبط صدایی مفهوم و قابل شنیدن است؛ اما در انتخاب نوع میکروفون ملاحضات دیگری را نیز باید در نظر گرفت. اگر چه پنهان کردن این نوع میکروفون به دلیل وزن و اندازه آن به راحتی صورت می گیرد، اما با مواردی هم روبه رو می شود مثلا جنس پوشاک و مدل لباس گویندگان که اجازه چنین کاری را نمی دهد و یا بسیاری از مصاحبه شوندگان ناآشنا به اقتضائات شرکت در برنامههای تلویزیون ، شاید حاضر نشوند برای رد کردن کابل صدا، آرایش لباسشان را تغییر دهند.

بسیاری از منسوجات مصنوعی به ویژه نایلون، الکتریسیته ساکن تولید میکنند که در اثر تماس با کپسول میکروفون مثلا زمانی که میکروفون را زیر لباس نایلونی گوینده از دید دوربین پنهان کردهاید، صدهای تق و تق اضافی به بار می آورند. یا در پارچههای براق و لیز هم احتمال دارد گیره میکروفون در طول مصاحبه روی آن ها سُر بخورد و پایین بیایید. این امر ممکن است منجر به افت و فرود سطح صدا شود، اما طبعا حرکت میکروفون هنگام مصاحبه، آثاری
مخربتر از ایجاد اختلال در تصویر دارد. مدل لباس نیز صرف نظر از جنس پارچه آن ممکن است برای کاربرد میکروفون یقه ای درد سرهایی به بار آورد.
برای مثال، یک تی شرت شما را مجبور میکند که میکروفون را خیلی نزدیک به دهان گوینده، یعنی دور یقه او قرار دهید، مگر اینکه بتوانید با یک سوزن، آن را پایین تر نصب کنید. اما این کار باعث کشیده شدن پارچه تی شرت می شود و جلوه زشتی به آن میدهد. به همین شکل، ژاکت، پولیور و از این قبیل نیز ممکن است شما را اغوا کنند که میکروفون را در بهترین وضعیت ممکن الصاق کنید، اما هیچ کس دوست ندارد لباس احتمالا گران قیمتش را با سوزن شما سوراخ کند.
برای حل اینگونه مشکلات، روش های متعددی به کار می رود مثل استقاده از نوارچسب برای الصاق میکروفون زیر پارچه لباس اما در این صورت باید مراقب صدای خش خش باشید. اگر با سایر صدابرداران مشورت کنید، متوجه می شوید که هر کس برای الصاق کردن میکروفون و فرستنده به لباس، روش و طرح ویژهای دارد، اما اگر همه وسایل عالم را هم در جعبه ابزارتان داشته باشید، باز هم باید همه مهارت و سلیقه خود را به کار بگیرید تا بتوانید میکروفون یقهای را در محل مناسب نصب کنید. یقه برگشته کت، محل مناسبی برای نصب این نوع میکروفون است، کراوات نیز به شرط مناسب بودن جنس آن، محل مناسبی برای میکروفون فراهم میکند.
به همین علت هم هست که از اصطاح میکروفون یقه کتی یا میکروفون کراواتی نیز استفاده میشود. چون امروزه بیشتر میکروفونهای یقهای سیاهند، لباس تیره برای آن ها مناسب تر است؛ اما هنوز مسائلی حل نشده باقی مانده است. مثلا برای مصاحبه شوندهای که هنگام پاسح دادن به سوالات، به اطراف میچرخد، کابل را چه طور از دید دوربین پنهان می کنید. علاوه بر این ها، اگر میکروفون را به یقه کت وصل میکنید، مراقب باشید که با حرکات طبیعی مصاحبه شونده، صداهایی خارج از راستای میکروفون ضبط نشود. چون در این حالت میکروفون کاملا نزدیک صدا قرار دارد، حساسیت آن در قبال تعییر فاصله از منبع صدا محسوس تر است.
آشکارترین تغییر زمانی است که گوینده سر خود را به طرفین می چرخاند. در یک مصاحبه دو نفره که مصاحبه شونده تنها به یک سمت قابل تصویر نگاه
میکند، میکروفون را روی همان سمت چرخش نصب کنید، اما مراقب حرکات احتمالی او هنگام صحبت به سمت مخالف نیز باشید. اگر مصاحبه کنندگان سر خود را به اطراف میچرخانند و باعث تغییر سطح صدا میشوند، شما باید آماده باشید و حتی با پیشبینی حرکات احتمالی آن ها، خود را بیش تر مهیا کنید تا با تغییر ولوم دستگاه ضبط، این تغییر سطح صدا را جبران کنید. هر چه فاصله میکرفون تا دهان موضوع کم تر باشد احتمالا شما باید با سرعت بیش تری تغییرات سطح صدا را جبران کنید.
پس از تصمیم به کاربردن میکروفون یقهای، اولین دل مشغولی شما باید یافتن روشی باشد که مصاحبه شونده را در حالت کاملا راحت و آسوده قرار دهید. اگر مصاحبه شونده از الصاق این وسایل به لباس خود ناراحت باشد، این احساس به سرعت در تصویر آشکار میشود و کیفیت مصاحبه را کاهش میدهد.
مصاحبه شوندگان با تجربه، مسائل و محدودیت های رسانه تلویزیون را میشناسند و طبعا لباس مناسبی میپوشند. این مصاحبه شوندگان اگر لازم باشد، لباس خود را برای گذراندن کابل میکروفون در آورند و یا میکروفون را با چسب، سوزن و یا گیره به پیراهن یا تیشرتشان الصاق کنند؛ یا حتی با اینکه کابل میکروفون را از داخل پاچه شلوارشان بگذرانند، مخالفتی نمیکنند.
استودیوهای تلویزیونی معمولا لباس های جایگرین نیز دارند که الصاق کابل و میکروفون را ساده میکنند و حتی دارای کیسه مخصوصی برای استقرار فرستنده میکروفون هستند. بعضی از این مصاحبه شوندگان حتی نحوه دلخواه خود را برای استقرار میکروفون به شما پیشنهاد میکنند و اگر در این حالت صدا رضایت بخش باشد، هیچ دلیلی برای مخالفت با آن وجود ندارد. صدابردار حسابگر، در جعبه ابزار خود انواع وسایل لازم برای استقرار میکروفون و کابل و پنهان کردن آن را دارد. تعداد متغیرهای دخیل در کاربرد میکروفون های یقهای، از مدل لباس تا شرایط آب و هوا و راحتی و آسایش مصاحبه شونده، آنقدر زیاد است که نمی توان همه شرایط احتمالی را پیش بینی و مطرح کرد.
مصاحبه شوندگان بی تجربه را باید به شکلی آرام کرد که این وظیفه اصلی کارگردان و مصاحبهگر پیش از شروع ضبط است، اما صدابردار نیز باید متوجه جو موجود و حس رابطه نزدیکی که با مصاحبه شونده به وجود آمده، باشد و با ظرافت و ملاحظه عمل کند. برای مثال نباید انتظار داشته باشید که مصاحبه شونده هنگام مصاحبه کاملا بی حرکت بنشیند، به علاوه ممکن است جواهراتش شامل گردنبند، زنجیر، سنجاق سینه و… با کپسول میکروفون تماس پیدا کند و سر و صداهای اضافی به بار آورد.
بدیهی است که آن ها این زیورآلات را به این دلیل پوشیده اند که با آن ها برازنده تر به نظر آیند و طبعا شما در صورت درخواست برای درآوردن این گونه زیورآلات، باید با ظرافت عمل کنید. احتمالا بدترین شکل ممکن، سر وکارداشتن با مصاحبه شوندهای عصبی و به ویژه از جنس مخالف با صدابردار است. پس نباید انتظار داشته باشید که او راحت اجازه دهد با لباسهایش ور بروید و میکروفون و کابل در لباسهای او بگذارید و از او بخواهید که راحت و آرام بنشیند و مصاحبه کند. چنین انتظاری کاملا بیجاست و همه دست اندرکاران برنامه باید در رویارویی با چنین مصاحبه شوندگانی، آماده تجدید نظر در روش های متعارف خود باشند و همیشه راه حل دومی را در نظر بگیرند.
استقاده از میکروفون یقهای در بیش تر موارد، به معنای نمایان شدن آن در تصویر است. اما در صورت امکان، برای استقرار مناسب میکروفون به نحوی که دست کم دیدن آن آزاردهنده نباشد یا به کلی از دید دوربین پنهان بنماند، وقت بگذارید.
در گروه تولید، همه در جعبه ابزارشان حتما نوارچسب پهن پلاستیکی دارند، چون اولین وسیله حل مشکلات عملی همین نوع چسب است، اما در مواردی که از این نوع چسب برای چسباندن و محکم کردن کابل های میکروفون یقهای یا گوشی به لباس استفاده میکنید، این کار را با ملاحظه و دقت انجام دهید. این نوع چسب اگر اندکی به نم و رطوبت آغشته شود، لباس را نوچ و کثیف میکند.
اثر این چسب پس از تماس با هر سطحی، به سختی پاک می شود. موثرترین روش برخورد با کابل های پخش و پلا و آویزان، استقاده از سوزن برای نگهداری آن هاست، اما مراقب باشید سوراخ بزرگ و چشمگیری در لباس گرانقیمت مردم ایجاد نکنید .
همان طور که می دانید حتی در یک برنامه ساده تک نفرهای که کسی نشسته و صحبت میکند نیز باید برای میکروفون و نحوه استقرار آن، متغیرهای بی شماری را مدنظر داشته باشید، اما هنوز یک عنصر اساسی دیگر باقی است و آن چیزی نیست جز عنصر زمان. در بسیاری موارد، این عنصر آخری، همه متغیرهای دیگر را عقب میراند و عملا به این معناست که باید با سرعت تمام و با حداقل وسایل و تجهیزات کارکنید.

هر میکروفونی را می توان به بیسیم تبدیل کرد. اگر خروجی یک میکرفون را به یک فرستنده متصل سازید، می توانید سیگنال آر اف حاصل را در محل مورد نظر دریافت و ضبط کنید. ارسال و دریافت صدا با این روش فقط مختص دوربین و ضبط صدا نیست و به هر شکل و منظور دیگری هم میتوان آن را به کار برد. متداولترین نوع میکروفون مورد استفاده به عنوان بیسیم، میکروفون فردی یا میکروفون یقهای است و به همین دلیل اغلب این میکروفون را به اشتباه، میکروفون بی سیم میدانند.
برای شفافتر شدن قضیه، اضافه میکنم که اگر شما سفارش خرید یا اجاره یک میکروفون بیسیم میدهید، احتمالا انتظار دارید یک میکروفون یقهای با یک گیرنده و فرستنده برای شما بیاورند.
نوع دیگری از میکروفون بیسیم، میکروفون بیسیم دستی است که از لحاض ظاهر، شباهت بسیاری به میکروفون دستیِ آرم دار معمولی دارد، با این تفاوت که در دسته میکروفون، دستگاه فرستنده آن تعبیه شده است.
اگر همه اجزاء و عناصر دستگاه از کار افتادند، وضعیت باتری و اتصالات آن را کنترل کنید. در بعضی دوربین ها، این احتمال وجود دارد که زمان اتصال کابل تغذیه به انتهای دوربین، در اثر اصابت یک ضربه اتفاقی، اتصال باتری قطع شود. ممکن است باتری، به خصوص در صورت سقوط از ارتفاع، با وجود ظاهر سالم و بی عیب و نقص، در مدارهای درونی دچار قطعی و اشکال باشد. بعضی باتری ها فیوز دارند و ممکن است در اثر کشیدن جریان زیاد، فیوز آن ها بسوزد.
اگر صفحه نمایشگر دوربین مختصات لازم را ثبت نمیکند، باتری را وارسی و احتمالا تعویض کنید. صفحه نمایشگر ممکن است وضعیت نیروی باتری را نیز به عنوان یکی از مختصات خود نشان دهد، اما حتما برای موارد پیشبینی نشده، چند باتری یدکی و ذخیره همراه داشته باشید. ممکن است باتری خود را برای کمک به همکاری قرض بدهید، یا باتری را در جیب کتی گذاشتهاید که در رختکن جا مانده است و هزار سناریو محتمل دیگر. اگر تعویض باتری مشکل را حل نکرد، ممکن است اشکال از کفی استقرار باتری باشد و برای فهمیدن آن باید باتری را به کابل به یک سوکت 4 سوزنه ایکس ال آر، که معمولا در عقب دوربین تعبیه شده، متصل کنید. می توانید با استفاده از یک آدابتور تغذیه 12 ولت، از برق شهر استفاده کنید یا دوربین را مستقیما با یک باتری 12 ولت تغذیه وصل کنید.
فرض کنیم که دوربین، نیروی برق کافی دارد اما نه حرکت میترها دال بر وجود صداست و نه صدایی که در گوشی شنیده میشود. برای رفع مشکل، پیش از هر کاری باند صدا را از وردی صدا در عقب دوربین به گزینه جلو دوربین یعنی میکروفون خود دوربین تغییر دهید. آیا میکروفون دوربین کار میکند، یعنی سیگنالی تولید میکند، تراز صدا را روی گزینه اتوماتیک قرار دهید تا مطمئن شوید که مشکل، ناشی از اصابت اتفاقی ضربهای به دکمه کنترل تراز صدای دوربین نیست. در این صورت، نقطهای برای آغاز دارید، به ویژه که هنگام حرکت از پایگاه اطمینان داشته اید که وسیله به خوبی عمل میکند.
در این مرحله فرض میکنیم میکروفون دوربین سیگنال تولید میکند، بنابراین اشکال را باید در یکی از عناصر و اجزاء ورودی صدا جست و جو کرد. پس اطمینان پیدا کنید که میتوانید هم صدای میکروفون دوربین را از طریق گوشی بشنوید و هم حرکت شاخصهای صدا را در صفحه نمایشگر ببینید. اگر میتر کنترل عمل میکند، اما صدایی از گوشی شنیده نمی شود، در شرایطی که میکروفون دوربین به هر دو باند صدای یک و دو متصل است؛ ببینید:
اگر هیچکدام از 6 توصیه بالا موثر نبود، با استفاده از یک گوشی رزرو و یدکی، فرآیند را دوباره تکرار کنید.
اگر فرض کنیم گوشی و سیستم کنترل صدا درست عمل میکنند، به ورودیهای عقب دوربین مراجعه و با وارسی کابل و اتصالات میکروفون به دوربین به ترتیب زیر عمل کنید:
تنظیمات مربوط به میکروفون و خط را در صورت ضرورت از نظر ضعیف بودن وارسی کنید. کلید را به جلو و عقب بکشانید، ممکن است کلید مشکل داشته یا کثیف باشد. اگر میکروفونی به ورودی متصل کرده اید، ببینید آن میکروفون به کانال مربوطه متصل است یا خیر. تراز هر دو کانال را که به آن میکروفون متصل است، روی وضعیت دستی قرار دهید و در حالی که صدای دوکانال را با گوشی کنترل میکنید، دور دکمه گردونه ای CH1 و CH2 را به قصد تنظیم تراز صدا بچرخانید. اگر این دکمه ها مدت طولانی در یک وضعیت باقی مانده باشند، احتمال دارد که کثیف شده و عمکرد درستی نداشته باشند، بنابر این باید آن را چند بار به جلو و عقب بچرخانید تا موقتا تمیز شوند و در اولین فرصت هم آن ها را به طور اساسی تعمیر و آماده کنید.
آیا دکمه تنظیم سطح صدای کانال یک در روی بدنه دوربین تا حداکثر باز است؟ دقت نمودار خطی صفحه نمایشگر اطلاعات دوربین خیلی قابل اعتماد نیست و صدا را باید با استفاده از گوشی ارزیابی کنید و در این صورت است که می توان به درستیِ صدا اطمینان پیدا کرد. اگر سطح صدا بیش از حد باشد، چراغ کوچک قرمز رنگ هشدار روی دوربین نیز چشمک زن میشود. اگر سیگنالی وجود ندارد، دستگاه را در جست و جوی آثاری از شکستگی بررسی کنید، شک نداشته باشید که اگر دستگاه در فاصله پایگاه تا محل کار ضربه خورده یا به زمین افتاده باشد، یادتان میآید. در صورتی که سیگنال وجود دارد اما دوربین قادر به ضبط آن نیست، ببینید که اهرم قرمز رنگ کوچک روی کاست که برای اجتناب از ضبط دوباره نمای جدید روی قسمت های قبلی تعبیه شده، به اشتباه داخل نرفته و در حالت غیر قابل ضبط قرار نگرفته باشد.
میکروفون شما سیگنال دارد و میتر دستگاه نیز کار میکند، اما شما در گوشی صدای نویز، هام و صداهای اضافی می شنوید. اغلب با صدای بلند غُر می زنید که این صداها از کجا هستند؟ ابتدا با استفاده از گوشی یدکی تکلیف گوشی تان را روشن کنید و ببینید با گوشی جدید، صدا همچنان در همان حد و اندازه قبلی احساس میشود، گوشی مشکل دار ممکن است باعث اشکال در مدارهای کنترل صدا شود و صدای نویز با وز تولید کند. اگر نویز همچنان حضور دارد، کلید انتخاب را تنها روی کانال یک قرار دهید. اگر مشکل حل شد، می توان نتیجه گرفت که اشکال از کانال دو است.
اگر نویز باز هم حضور داشت، دکمه کنترل صدای کانال یک را بالا و پایین ببرید و ببینید صدای نیوز تغییر میکند؟ اگر صدای نویز تغییر کرد، اشکال مربوط به همین کانال است. کلید انتخاب کانال صدای میکروفون خود دوربین و ورودی عقب بدنه را تغییر دهید. اگر نویز در هر دو وضعیت کلید همچنان حضور داشت، ممکن است سیستم کنترل صدایتان اشکال داشته باشد، اما اگر مشکل تنها در یک کانال وجود داشت، مشکل همان جاست و برای رفع آن میکروفون یا کابل را تعویض و تغذیه هم خط آن را چند بار خاموش و روشن کنید.
